Ay'da Su Bulundu

 NASA, Ay yüzeyinde su izlerine rastlandığını açıkladı. Tarihi keşif heyecan yaratırken bir başka araştırmada da Ay'ın kutup bölgelerinde yoğun su izlerine rastlandı. Peki bu keşif ne anlama geliyor? Erciyes Üniversitesi Uzaybimer Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Ahmet Dervişoğlu açıkladı.

NASA, ilk kez Ay’ın güneşli yüzeyinde su izleri bulduğunu açıkladı. Tarihi keşfin Stratosfer Gözlemevi Teleskobu SOFIA’dan yapıldığı aktarılırken bilim insanları ay suyunun daha önce bilinenden daha yaygın olduğunu açıkladı. Ay’da küçük miktarlarda nispeten yaygın bir şekilde su bulunduğu 11 yıl önce yapılan araştırmalar sonucunda ortaya çıkmıştı ancak ilk kez Ay yüzeyinde şüphe götürmez bir şekilde açıkça su molekülleri keşfedildi.

Bir başka ekip ise yüzeyde yaklaşık 40 bin metrekare büyüklüğünde bir alanı kaplayacak kadar kalıcı gölgeler gözlemlendiğini ifade etti. Bunların buz haline geçmiş su olma ihtimali üzerinde duruluyor.

Bu keşfin ne anlama geldiğini kavramak adına sorularımızı Erciyes Üniversitesi Uzaybimer Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Ahmet Dervişoğlu’na ilettik. Dervişoğlu, “Ay'ın bir havaküresi olmadığı için su, Güneş ışınları etkisiyle uydunun yüzeyinden rahatlıkla kaçar. Ancak bu keşfi sayesinde öğrendik ki Ay'ın Güneş ışınlarının etkisinde olan kısmında da su var ve kaçmadan orada korunmuş. İlk defa böyle bir keşif yapıldı. Bu açıdan oldukça önemli. Ay'daki keşif Güneş Sistemi ve Ay'ın oluşum sürecinin yapısını anlamamız açısından da önemli olacaktır” dedi.

BU KEZ ŞÜPHEYE YER YOK!

Suyun Ay üzerinde varlığı, gelecekte kullanılabilecek bir kaynak bulunursa Ay görevlerinin gidişatını baştan aşağı değiştirebilir. NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden Casey Honniball’un idaresindeki ekip su moleküllerini doğal cam veya atık maddelerin arasında keşfetti.

Daha önceki gözlemlerde şüphe yaratan durum ise keşfedilenin su molekülü mü yoksa su molekülü ile benzerlikler taşıyan hidroksil mi olduğu yönündeki soru işaretleriydi. Yeni keşfin şüpheye yer bırakmadığı aktarıldı.

Bu suyun, gözlendiği güneşli Ay yüzeylerinde hayatta kalmasının tek yolu, mineral tanelerinin içine gömülerek soğuk ve uygunsuz ortamdan korunmak.

ʻʻ

'Pek çok insan buz formunda su bulduk diye düşünüyor ki bu doğru değil. Sadece su molekülü keşfettik. Birbirlerinden çok ayrık oldukları için buz formuna geçmek veya sıvı formda kalmak üzere birbirleriyle bir etkileşime girememişler.'

Casey Honniball

Doç Dr. Ahmet Dervişoğlu, Güneş Sistemi’nde yer alan gezegenlerin tamamında çok düşük miktarlarda da olsa suya rastlandığının da altını çizerken şunları aktardı:

“Canlılığın temel kaynağı olan su, evrende oldukça yaygın bir şekilde bulunuyor. Ancak bu gökcisimleri bizden çok uzak olduğu için erişmemiz pek olası değil. Bu nedenle su arama çalışmaları daha yakınlarda; içinde bulunduğumuz sistemde daha yoğun bir şekilde yapılıyor.

Güneş sisteminde yer alan gezegenlerin tamamında çok düşük miktarlarda da olsa su saptandı. Örneğin Merkür’ün oldukça ince havaküresinde gaz halde %3,4 oranında su buharı olduğu biliniyor (1). Venüs'ün havaküresinde ise %0,002 oranında su buharı keşfedildi (2). Benzer şekilde Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’ün havakürelerinde de su buharına rastlandı.”

İKİNCİ ÇALIŞMADA KARANLIK BÖLGELER BULUNDU

İkinci bir çalışma da Nature Astronomy tarafından yayımlandı. Ay’da soğuk ve karanlık bölgeler bulunduğunun altı çizilirken, eksi 163 santigrat dereceye kadar düşebilen karanlık bölgeler olduğu tespit edildi. Bu bölgelerde zamanında donmuş olabilecek suyun, milyarlarca yıl boyunca bozulmadan durabileceği vurgulandı.

NASA’nın Lunar Reconnaissance Orbiter adlı uzay aracından elde edilen bilgiler kullanılarak yapılan ve Colorado Üniversitesi’nden Paul Hayne tarafından yürütülen araştırmada Ay’ın kutup bölgelerinde, çoğu bozuk para boyutunu geçmeyen 10 milyarlarca küçük gölgecikler keşfedildi.

Hayne, “Araştırmamız gösteriyor ki Ay’ın önceden keşfedilmemiş çok sayıda bölgesi buz formunda su barındırıyor olabilir. Elde ettiğimiz sonuçlar su daha önce bilinenden çok daha yaygın bir şekilde Ay’ın kutup bölgelerinde bulunuyor. Bu da erişimi, toplamayı ve analiz etmeyi kolaylaştıracak” diye konuştu.

‘DÜŞÜNDÜĞÜMÜZDEN DAHA YAYGIN’

Honniball ise “Su sadece kutup bölgelerinde yer almıyor. Düşündüğümüzden çok daha yaygın” ifadelerini kullandı. Tüm bunlara rağmen asıl soru işareti olan Ay’daki suyun kaynağı henüz keşfedilememiş durumda

Ay’daki suyun kökeni, bu ve diğer araştırmalar aracılığıyla yanıtlamaya çalıştığımız büyük sorularından biri” diyen Hayne, “Şu anda suyun kaynağına ilişkin en güçlü ihtimallere baktığımız zaman karşımıza; kuyruklu yıldızlar, asteroitler, küçük gezegenler arası toz parçacıkları, güneş rüzgarları ve volkanik patlamalardan çıkan gaz yoluyla Ay’ın kendisi çıkıyor.”

Daha önce 26 Ekim’de Ay hakkında “heyecan verici” yeni bir keşfi açıklayacağını duyuran NASA, Artemis adlı program çerçevesinde 2024’te Ay yüzeyine bir erkek ve bir kadın astronot göndermeyi planlıyor.